شرایط تعیین و تغییر نام خانوادگی

تغییر نام و نام خانوادگی یکی از دعوی در حال حاضر است که دادگاه ها یا مراجع قضایی را مشغول نموده است. تغییرات در مندرجات در شناسنامه اعم از «تغییر تاریخ تولد»، «تعیین و تغییر نام » و «تعیین و تغییر نام ‌خانوادگی» می‌باشد. با توجه به قانون (997) قانون مدنی، هر شخصی باید دارای نام خانوادگی که رساننده اصالت شخص می باشد، باشد. نام‌ خانوادگی هم مانند نام کوچک شخص رساننده هویت شخص می باشد، پس باید نام‌ خانوادگی شخص در طول زندگی اش ثابت بماند و تغییر آن از استثنا برخوردار است و متکی به نصوص قانونی باشد و همچنین هر فرد یک نام ‌خانوادگی داشته باشد و تعدد نام (خانوادگی) که شناسایی افراد را سخت می‌نماید، پذیرفته نشود. با این حال احتمال این که فرد نام ‌خانوادگی نداشته باشد و همچنین فرد بخواهد نام خانوادگی خود را تغییر دهد، بعید به ‌نظر می رسد. در ادامه به بررسی شرایط تغییر نام خانوادگی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

تعیین نام ‌خانوادگی 

با توجه به قانون تبصره ماده (41) قانون ثبت احوال: «نام‌ خانوادگی فرزند، همان نام‌ خانوادگی پدرش خواهد بود». حال سوال این است که در موارد ذیل، نام ‌خانوادگی فرد چگونه تعیین خواهد شد؟

شرایط تعیین و تغییر نام خانوادگی

اول :
اگر والدین نوزاد (پدر و مادر نوزاد) مشخص نباشد نام خانوادگی کودک چگونه انتخاب می شود؟
با توجه به ماده (17) قانون ثبت احوال، در باره تعیین نام خانوادگی کودک «هرگاه والدین یا پدر مادر کودک مشخص نباشند و ناشناخته باشند، به جای نام و نام‌ خانوادگی والدین، اسامی فرضی و دلخواه برای کودک انتخاب خواهد شد. اما در صورتی که نام ‌های واقعی‌ بر اساس اقرارنامه یا حکم دادگاه و یا مدارک حصر وراثت مشخص شود، نام‌ خانوادگی فرضی اصلاح و تبعاً نام‌ خانوادگی فرزند نیز دچار تغییر خواهد شد.»

دوم :
هرگاه مادر کودک و نوزاد معلوم باشد و پدر وی مشخص نباشد، با استفاده از تبصره ماده (16) ق.ث.ا. تعیین نام و نام خانوادگی کودک چگونه شکل می گیرد؟
«در صورتی که ازدواج پدر و مادر نوزاد به ثبت نرسیده باشد اعلام تولد نوزاد و امضای اسناد متفقاً به ‌عهده پدر و مادر خواهد بود و هرگاه اتفاق پدر و مادر در اعلام تولد خود وجود نداشته باشند شناسنامه کودک با اعلام و امضای یکی از از مراجعه کنندگان که پدر کودک است یا مادر کودک با قید نام کوچک طرفی که برای سند طفل نیامده است تنظیم می شود».
سوم :
در‌ مورد تعیین نام خانوادگی کودکان متولد از رابطه نامشروع و حرام مطرح می‌شود، «به ‌موجب بند الف ماده یک قانون ثبت احوال گفته می شود که یکی از وظایف سازمان ثبت احوال ثبت تولد و صدور شناسنامه برای کودکان است و ثبت احوال در این مورد بین اطفال متولد از رابطه مشروع و نا مشروع تفاوتی نگذاشته است و تبصره ماده 16 و ماده 17 قانون مذکور نسبت به مواردی‌ که ازدواج پدر و مادر کودک اثبات نشده باشد و اتفاق در اعلام تولد نوزاد و صدور شناسنامه نباشد یا اینکه والدین طفل نامعلوم باشد تعیین تکلیف کرده است. لیکن در مواقعی که تولد کودک ناشی از زنا باشد با استفاده از مواد و قوانین یاد‌شده و مسأله 3 و مسأله 47 از موازین قضایی از دیدگاه حضرت امام‌خمینی رحمت الله اله رضوان‌الله تعالی علیه، زنا کننده پدر عرفی و قانونی کودک شناخته میشود و نتیجه کلیه تکالیف مربوط به پدر از جمله گرفتن شناسنامه برعهده زنا کننده می‌باشد و با توجه به ماده 884 ق.م. صرفاً موضوع توارث بین آن‌ها منتفی است».

• چنانچه برای تعیین و تغییر نام خانوادگی، نیاز به وکیل مجرب و خبره دارید، از طریق این شماره‌ها با ما تماس بگیرید: 02188734324  و  02188734493

شرایط تغییر نام ‌خانوادگی 

تعیین و تغییر نام ‌خانوادگی با اصل ثبات در احوال شخصیه در تضاد است. برای همین سختگیری در تغییر نام خانوادگی کاملا عادی است.

الف ـ تصویب سازمان ثبت احوال کشور :
بر اساس ماده (40) قانوان ثبت احوال کشور «تغییر نام ‌خانوادگی با قبول سازمان ثبت احوال کشور خواهد بود». به ‌همین منظور، دستور العملی در مهر ماه 1380 به تصویب شورای عالی به ثبت رسید.

ب ـ عدم انتخاب نام ممنوع :
بر حسب ماده (997) ق.م. ثبت نام ‌های مخصوصی که به‌ موجب نظام نامه اداره ثبت احوال معین می‌شود، ممنوع می ‌داند.

ج ـ رعایت حق‌تقدم :
حق‌ تقدم از آن کسی است که قبل از دیگران سند به نام‌ خانوادگی وی صادر شده و این نام در دفاتر مخصوص نام ‌خانوادگی اداره های ثبت احوال به ثبت رسیده باشد.
فردی غیر از صاحب حق‌تقدم حق اختیار آن نام را در آن اداره‌ ای که نام ‌خانوادگی به ثبت رسیده باشد، را ندارد، مگر با اجازه دارنده حق ‌تقدم آن نام و نام خانوادگی.
بر اساس ماده 998 ق.م. هر شخصی که نام خانوادگی او را شخص دیگری بدون اجازه اخذ کرده باشد، می‌تواند اقامه دعوا کرده و در حدود قوانین مربوطه تعیین و تغییر نام ‌خانوادگی غاصب را بخواهد.

د ـ فقط در یک مورد است که استفاده از نام‌ خانوادگی شخصی دیگر نیازی به رعایت حق‌ تقدم ندارد. خانم می‌تواند با موافقت شوهر خود تا زمانی که از هم جدا نشده باشند، از نام خانوادگی همسر خود استفاده نماید. و در صورت طلاق اگر همسر سابق اجازه استفاده از نام و نام خانوادگی را بدهد، امکان پذیر است.
در وضعیت اسلامی اکنون استفاده مرد از نام‌ خانوادگی زن تابع قواعد عمومی استفاده از نام‌ خانوادگی شخص دیگری است.

ه ـ حق‌تقدم قابل انتقال است؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت که در زمان زندگی و حیات شخص با اجازه دارنده حق‌تقدم و بعد فوت شخص نیز این حق به ورثه قانونی (فرزندان شخص و در صورت فوت فرزندان نوه های آن شخص) انتقال می‌یابد.

و ـ بعد  از فوت هر یک از وراث می‌تواند شخصی که نام ‌خانوادگی او را اختیار کرده، مورد اعتراض قرار داده و تغییر نام‌ خانوادگی او را از دادگاه بخواهد. به این‌ ترتیب، قالب این حق اعتراض، عام افرادی خواهد بود. اما وراث به تنهایی نمی ‌توانند به دیگری اجازه دهند که نام‌ خانوادگی آن‌ها را اختیار نماید. بلکه این امر تنها بالاتفاق امکان‌پذیر است.

دیگر شرایط تعیین و تغییر نام خانوادگی

1 ـ نام ‌خانوادگی از واژه ‌های نا مناسب باشد، مانند: بی نوا و …
2 ـ نام ‌خانوادگی بیش از دو کلمه باشد، مانند علی نژاد نیری، محمدی نقدی پری
3 ـ نام ‌خانوادگی از واژگان داخلی نباشد و یا با آن ترکیب شده باشد مانند: علی‌ اف و …
4 ـ نام ‌خانوادگی از کلمات ضد با ارزش‌ های فرهنگ اسلامی باشد. مانند: بی ‌دینی و نظایر آن.
5 ـ نام‌ خانوادگی از واژه‌ های منسوب به مناصب یا القاب و عناوین باشد، مانند: سرهنگ، خان و نظایر آن.
6 ـ نام‌ خانوادگی از اسامی محلات باشد یا منسوب به محل باشد.
7 ـ هرگاه ننگ خانوادگی برای یکی از اعضای خانواده پی بیاید و داشتن آن نام‌ خانوادگی موجب سر افکندگی و اذیت شدن شخص باشد.
8 ـ هرگاه تغییر نام ‌خانوادگی به منظور وحدت با نام‌ خانوادگی پدر، جد پدر، فرزند، برادر، خواهر و عمو باشد.
9 ـ تغییر نام ‌خانوادگی به منظور وحدت با نام‌ خانوادگی مردی که مادر کودک پس فوت پدر با آن شخص به صورت قانونی ازدواج کرده باشد.

شرایط عدم تغییر نام خانوادگی

برگشت به نام خانوادگی اولیه (اولین نام خانوادگی ثبت شده) امکان پذیر نمی باشد. در هنگام انتخاب نام خانوادگی جدید و تغییر نام و نام خانوادگی دقت و فکر کردن زیاد مورد نیاز است.

مرجع صالح برای تعیین و تغییر نام خانوادگی 

بر اساس ماده (40) قانون ثبت احوال، تغییر نام ‌خانوادگی باید با تصویب سازمان ثبت ‌احوال کشور همراه باشد. فرد تقاضا دهنده با در دست داشتن مدارک مورد نیاز می تواند برای تقاضای خود به سازمان ثبت احوال شهرستان محل صدور شناسنامه مراجعه نماید.
تنظیم و تسلیم درخواست تغییر نام خانوادگی در غیر از محل صدور شناسنامه بلا مانع است که در این گونه موارد پس از پذیرش درخواست و ارسال آن به اداره ای که شناسنامه شخص صادر شده است، اقدام لازم صورت گیرد و نتیجه تعیین و تغییر نام خانوادگی جهت اطلاع متقاضی به اداره ارسال کننده مدارک اعلام می شود.
طبق ماده (40) قانون ثبت احوال مصوب ۱۳۵۵ تغییر نام خانوادگی با تصویب سازمان ثبت احوال کشور خواهد بود و مطابق تبصره آن موارد تغییر نام خانوادگی مطابق آیین نامه اجرایی این قانون که در اواسط مقاله برای شم ذکر شده است می‌باشد.
در خصوص مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست رسیدگی به مراحل تغییر نام خانوادگی، رأی وحدت رویه شماره ۵۰۴ مورخ 10/02/1366 چنین تعیین تکلیف نموده است.
صاحب اصلی شناسنامه از مسائلی است که واجد آثار حقوقی می باشد و از شامل بند ۴ ماده ۳ قانون ثبت احوال نمی شود و رسیدگی به آن در صلاحیت محاکم عمومی دادگستری و دادگاه و مراجع قانونی است. بنابر این رأی شعبه ۱۳ دیوان عالی کشور که نتیجتاً بر اساس این نظر صادر شده صحیح و منطبق با موازین قانونی است.»

دیگر شرایط تغییر نام خانوادگی 

 اشخاصی که دارای شرایط زیر باشند، می توانند مراحل تغییر نام خانوادگی را شروع نمایند:
1 ـ اشخاصی که سن آن ها بالای ۱۸ سال است.
2 ـ اشخاصی که سن آن ها کمتر از ۱۸ سال باشد، اما دارای حکم رشد باشند.
3 ـ پدر یا جد پدری با ارائه شناسنامه خود جهت فرزندان کمتر از ۱۸ سال در صورتیکه نام خانوادگی خود را تغییر داده باشند.
4 ـ قیم یا وصی قانونی برای اطفال و کودکان تحت سرپرستی خود با ارائه مدارک قابل اثبات

سوال ـ آیا نام خانوادگی طفلی که به سرپرست گرفته شده است را می‌توان تغییر داد؟

بله هر گاه به موجب رای دادگاه و بر طبق قانون حمایت از اطفال بدون سرپرست به سرپرستی خانواده‌ای واگذار شده باشد برای طفل شناسنامه جدید با مشخصات زوج سرپرست و نام خانوادگی زوج صدور خواهد شد.

گروه حقوقی دادگستران نگین عدالت ارائه دهنده کلیه خدمات حقوقی و بهترین مشاوره برای شما عزیزان می باشد.