چگونگی نحوه اجرای قصاص یا دریافت دیه در صورت تعدد قاتل

در یک تقسیم بندی کلی می توان گفت قتل به دو دسته عمدی و غیر عمدی تقسیم می شود که قتل غیر عمدی خود شامل دو نوع قتل شبه عمد و قتل خطایی است. در بیان تفاوت قتل عمدی و قتل غیر عمدی می توان گفت: در قتل عمدی، مرتکب قصد فعل و قصد نتیجه داشته و نسبت به کشنده بودن عملی که انجام می دهد، علم و آگاهی دارد، اما در قتل غیر عمدی مرتکب قصد قتل نداشته و تنها به دلیل بی احتیاطی و یا اشتباه منجر به فوت مجنی علیه شده است. در ادامه به بررسی چگونگی اجرای قصاص، نحوه اجرای قصاص و دریافت دیه در صورت تعدد می پردازیم. پس با ما همراه باشید.

مجازات اصلی قتل عمدی، قصاص و مجازات اصلی قتل غیر عمدی، دیه است. اما مسئله مهمی که در این مقاله، قصد بررسی و مطالعه آن را داریم، زمانی است که قاتل یک نفر نبوده و جنایت توسط چند نفر به وقوع پیوسته است. البته لازم به ذکر است اگر عده ای آسیب هایی را بر مجنی علیه وارد کنند و موجب قتل او شوند، فقط وارد کنندگان این آسیب ها، شریک در قتل هستند و دیگران حسب مورد به قصاص عضو یا پرداخت دیه محکوم می شوند.

 نحوه مجازات قاتلین، اعم از اینکه قتل عمدی باشد یا غیر عمدی چگونه است؟

 الف. اگر همه قاتلین، قصد کشتن مقتول را داشته و مرتکب جرم عمدی شده باشند:

دریافت دیه در صورت تعدد در جنایت عمدی:

1-  ولی دم می تواند یکی از شرکا در جنایت عمدی را قصاص کند و دیگران باید بلافاصله سهم خود از دیه را به قصاص شونده بپردازند.
2- ولی دم می تواند همه قاتلین را قصاص کند، مشروط بر اینکه دیه مازاد بر جنایت پدید آمده را پیش از قصاص، به قصاص شوندگان بپردازد.
3- ولی دم می تواند بیش از یک نفر از قاتلین را قصاص کند، مشروط بر آنکه ولی دم و سایر قاتلین که قصاص نمی شوند، سهم خود از دیه مازاد بر جنایت پدید آمده را به قصاص شوندگان بپردازد.
4- ولی دم می تواند از قصاص تمام مرتکبین در مقابل دریافت دیه گذشت کرده که در این صورت مرتکبین به صورت مساوی مسئول پرداخت دیه خواهند بود و اگر ولی دم بخواهد یک یا چند نفر از قاتلین را از پرداخت دیه معاف کند، افرادی که از پرداخت دیه معاف نشده اند، فقط به میزان سهم خود در جنایت مسئول پرداخت دیه خواهند بود، نه بیشتر.

ب. اگر برخی از قاتلین محکوم به جنایت عمدی و برخی دیگر محکوم به جنایت غیر عمدی، شده باشند:

مانند آن که شخصی بر اثر ضربه ای کشنده، جراحتی بر دیگری وارد کند (عمدی) و بر اثر جراحت وارد شده فرد به بیمارستان منتقل شود. پزشک بیمارستان بر اثر بی احتیاطی و غفلت، جراحت بیمار را اشتباه تشخیص داده و منجر به وخامت حال مجروح شده و فرد بمیرد. (شبه عمد)

 در چنین شرایطی، عدم ثبوت حق و نحوه اجرای قصاص، نسبت به برخی از قاتلین به جهت جنایت غیر عمدی، مانع از حق قصاص بر دیگری نبوده و هر یک از شرکا به تناسب فعلی که انجام داده و مرتکب قتل شده اند، مجازات می شوند.

مقاله پیشنهادی: عدم اجرای قصاص یا سقوط قصاص به چه صورت است؟

• چنانچه برای انجام دقیق مشکل خود در زمینه نحوه اجرای قصاص و یا هرگونه مشکل حقوقی، نیاز به وکیل مجرب و خبره دارید، از طریق این شماره‌ها با ما تماس بگیرید: 02188734324  و  02188734493

ج. اگر همه قاتلین مرتکب جنایت غیر عمدی شده باشند:

دریافت دیه در صورت تعدد در جنایت عمدی:

1-  اگر چند نفر مشترکاً مرتکب قتل غیر عمدی شوند، هر یک به صورت مساوی مسئول پرداخت دیه خواهند بود.

د. هرگاه کسی آسیبی که منتهی به مرگ می شود، به شخصی وارد کند و بعد از آن دیگری او را به قتل برساند:

قاتل نفر دوم است و حسب مورد به مجازات قتل محکوم می شود و فردی که سبب آسیب به شخص شده، به قصاص عضو محکوم می شود.
و اگر آسیب در حدی باشد که آخرین رمق حیات در مجنی علیه باقی بماند: فردی که سبب آسیب شده به قصاص نفس محکوم می شود و نفر دوم به مجازات جنایت بر میت (پرداخت یک دهم دیه کامل انسان زنده) محکوم می شود.

سوال: با توجه به اینکه دیه مرد، دو برابر دیه زن است، در صورتی که مقتول یک مرد بوده و  قاتلین یک مرد و یک زن باشند، تکیف چیست؟

پاسخ: اگر جنایت عمدی بوده و ولی دم، خواهان قصاص هر دو قاتلین باشد: اولیا دم باید پیش از اجرای قصاص دیه مازاد بر جنایت پدید آمده را به قصاص شوندگان بپردازد.

اگر جنایت عمدی بوده و ولی دم خواهان قصاص مرد قاتل باشد: زن قاتل باید نصف دیه کامل را به ورثه مرد قاتل پرداخت کند.
اما اگر ولی دم خواهان دیه باشد، اعم از اینکه قتل عمدی یا غیر عمدی باشد: هر یک از قاتلین (زن و مرد) مسئول پرداخت نصف دیه به ولی دم مقتول هستند.

 مجازات اصلی قتل عمدی به موجب ماده 381 قانون مجازات اسلامی در صورت تقاضای اولیا دم قصاص است و در غیر این صورت مطابق قانون فوق الذکر از حیث دیه و تعزیر عمل می گردد.
مجازات اصلی قتل غیر عمدی، به موجب ماده 450 قانون مجازات اسلامی دیه است. مگر به نحو دیگری مصاحله شود.