بیمه چیست؟

بیمه واژه ای است که در فارسی در برابر کلمه انگلیسی « insurance» به کار برده می شود. استاد علی اکبر دهخدا، در لغت نامه خود، در مورد کلمه بیمه می گوید که بیمه یا بیمه از زبان هندی گرفته شده، به معنای اطمینان، و چیز مقابل (و برابر نهاده) یک خطر محتمل الوقوع است. معادل عربی کلمات insurance و بیمه، لفظ  “التأمين” است که مصدر فعل ثلاثي “أيمن” می باشد و در سده های اخیر برای این معنا به کار گرفته شده است. از بارزترین مشتقات این ماده: ایمان و امین و امانت است. برای اطلاع درباره قانون بیمه، انواع بیمه و وظایف بیمه گر، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید. همچنین پیشنهاد می‌کنیم مقاله قانون کار و نمونه قرار داد کاری را مطالعه فرمایید.

قانون بیمه در ایران

بر اساس ماده 1 قانون بیمه ایران: بیمه، عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می کند که در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد. متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه گذار، وجهی را که بیمه گذار می پردازد، حق بیمه و آنچه را که بیمه می شود، موضوع بیمه می نامند.
ماده ٢- عقد بيمه و شرايط آن بايد به موجب سند کتبي باشد و سند مزبور موسوم به بيمه نامه خواهد بود.
ماده ٣- در بيمه نامه بايد امور زیر به طور دقیق قيد شود:

1. تاريخ انعقاد قرارداد.
2. اسم بيمه گر و بيمه گذار.
3. موضوع بيمه.
4. حادثه يا خطري که عقد بيمه به دلیل آن به عمل آمده است.
5. ابتدا و انتهاي بيمه.
6. حق بيمه.
7. ميزان تعهد بيمه گر درصورت وقوع حادثه.

ماده ٤- موضوع بيمه ممكن است، مال باشد، اعم از عين يا منفعت يا هر حق مالي يا هر نوع مسئوليت حقوقي، مشروط بر اينكه بيمه گذار نسبت به بقاء آنچه بيمه مي دهد، ذي نفع باشد و همچنين ممكن است، بيمه براي حادثه يا خطري باشد که از وقوع آن بيمه گذار متضرر مي گردد.

بر اساس ماده ٥ قانون بیمه – بيمه گذار ممكن است، اصيل باشد يا به يكي از عناوين قانوني نمايندگي صاحب مال يا شخص ذينفع را داشته يا مسئوليت حفظ آن را از طرف صاحب مال داشته باشد.
ماده ٦- هر کسی بيمه مي دهد، بيمه متعلق به خود آن شخص است، مگر آن كه در بيمه نامه تصريح شده باشد که مربوط به ديگري است. ليكن در بيمه حمل و نقل ممكن است، بيمه نامه بدون ذآر اسم (بنام حامل ) تنظيم شود.
ماده ٧- طلبكار مي تواند مالي را که در نزد او وثيقه يا رهن است، بيمه دهد. در اين صورت هرگاه حادثه اي نسبت به مال مزبور رخ دهد، از خساراتي که بيمه گر بايد بپردازد، تا ميزان آنچه را که بيمه گذار در تاريخ موقوع حادثه طلبكار است، به شخص او و بقيه به صاحب مال تعلق خواهد گرفت.
ماده ٨- در صورتي که مالي بيمه شده باشد، در مدتي که بيمه باقيست، نمي توان همان مال را به نفع همان شخص و از همان خطر مجددا بيمه نمود.
در ماده ٩ قانون بیمه در ایران- در صورتي که مالي به کمتر از قيمت بيمه شده باشد، نسبت به بقيه قيمت مي توان بيمه نمود، در اين صورت هر يك از بيمه گران به نسبت مبلغي از مال که بيمه کرده است، مسئول خواهد بود.

ماده ١٠- در صورتي که مالي به کمتر از قيمت واقعي بيمه شده باشد، بيمه گر فقط به تناسب مبلغي که بيمه کرده است، با قيمت واقعي مال مسئول خسارت خواهد بود.
ماده ١١- چنانچه بيمه گذار يا نماينده او با قصد تقلب، مالي را اضافه بر قيمت عادله در موقع عقد قرارداد بيمه داده باشد، عقد بيمه باطل و حق بيمه دريافتي قابل استرداد نيست.
بر اساس ماده ١٢ قانون بیمه ایران- هر گاه بيمه گذار عمدا از اظهار مطالبي خودداري کند يا عمدا اظهارات کاذبه بنمايد و مطالب اظهار نشده يا اظهارات کاذبه طوري باشد، که موضوع خطر را تغيير داده يا از اهميت آن در نظر بيمه گر بكاهد عقد بيمه باطل خواهد بود، حتي اگر مراتب مذکوره تاثيري در وقوع حادثه نداشته باشد. دراين صورت نه فقط وجوهي که بيمه گذار پرداخته است، قابل استرداد نيست، بلكه بيمه گر حق دارد، اقساط بيمه را که تا آن تاريخ عقب افتاده است، نيز از بيمه گذار مطالبه کند.
ماده ١٣- اگر خودداري از اظهار مطالبي يا اظهارات خلاف واقع از روي عمد نباشد، عقد بيمه باطل نميشود. در اين صورت هرگاه مطالب اظهار نشده يا اظهار خلاف واقع قبل از وقوع حادثه معلوم شود، بيمه گر حق دارد يا اضافه حق بيمه را از بيمه گذار درصورت رضايت او دريافت داشته قرارداد را ابقاء کند و يا قرارداد بيمه را فسخ کند. در صورت فسخ بيمه گر بايد مراتب را به موجب اظهار نامه يا نامه سفارشي دو قبضه به بيمه گذار اطلاع دهد، اثر فسخ ده روز پس از ابلاغ مراتب به بيمه گذار شروع مي شود و بيمه گر بايد اضافه حق بيمه دريافتي تا تاريخ فسخ را به بيمه گذار مسترد دارد.

درصورتي که مطالب اظهار نشده يا اظهار خلاف واقع بعد از وقوع حادثه معلوم شود، خسارت به نسبت وجه بيمه پرداختي و وجهي که بايستي در صورت اظهار خطر بطور کامل و واقع پرداخته شده باشد، تقليل خواهد يافت.
ماده ١٤- بيمه گر مسئول خسارات ناشيه از تقصير بيمه گذار يا نمايندگان او نخواهد بود.
بر اساس ماده ١٥ قانون بیمه ایران – بيمه گذار بايد براي جلوگيري از خسارت مراقبتي را که عادتا هر کسی از مال خود مي نمايد، نسبت به موضوع بيمه نيز بنمايد و در صورت نزديك شدن حادثه يا وقوع آن اقداماتي را که براي جلوگيري از سرايت و توسعه خسارت لازم است، بعمل آورد. اولين زمان امكان و منتهي در ظرف پنج روز از تاريخ اطلاع خود از وقوع حادثه بيمه گر را مطلع سازد و الا بيمه گر مسئول نخواهد بود، مگر آنكه بيمه گذار ثابت کند که بواسطه حوادثي که خارج از اختيار او بوده است، اطلاع به بيمه گر در مدت مقرر براي او مقدور نبوده است. مخارجي که بيمه گذار براي جلوگيري از توسعه خسارت مي نمايد، بر فرض که منتج به نتيجه نشود، بعهده بيمه گر خواهد بود. ولي هر گاه بين طرفين در موضوع لزوم مخارج مزبوره يا تناسب آن با موضوع بيمه اختلافي ايجاد شود، حل اختلاف به حكم يا محكمه رجوع مي شود.

• چنانچه برای آشنایی با وظایف بیمه گر و هرگونه مشاوره حقوقی، نیاز به وکیل مجرب و خبره دارید، از طریق این شماره‌ها با ما تماس بگیرید:  02188734324  و  02188734493

بر اساس ماده ١٦ قانون بیمه در ایران – هر گاه بيمه گذار در نتيجه عمل خود خطري را که به مناسبت آن بيمه منعقد شده است، تشديد کند يا يكي از کيفيات آن بيمه منعقد شده است، تشديد کند يا يكي از کيفيات يا وضعيت موضوع بيمه را بطوري تغيير دهد. که اگر وضعيت مزبور قبل از قرارداد موجود بود بيمه گر حاضر براي انعقاد قرارداد با شرايط مذکوره در قرارداد نمي گشت، بايد بيمه گر را بلافاصله از آن مستحضر کند. اگر تشديد خطر يا تغيير وضعيت موضوع بيمه در نتيجه عمل بيمه گذار نباشد، مشار اليه بايد مراتب را در ظرف ده روز از تاريخ اطلاع خود رسما به بيمه گر اعلام کند.
در هر دو مورد مذکور در فوق بيمه گر حق دارد، اضافه حق بيمه را معين نموده و به بيمه گذار پيشنهاد کند و در صورتي که بيمه گذار حاضر براي قبولي و پرداخت آن نشود، قرارداد را فسخ کند و اگر تشديد خطر در نتيجه عمل خود بيمه گذار باشد، خسارات وارده را نيز از مجراي محاکم عمومي از او مطالبه کند و درصورتي که بيمه گر پس از اطلاع تشديد خطر به نحوي از انحاء رضايت به بقاء عقد قراداد داده باشد، مثل آن كه اقساطي از وجه بيمه را پس از اطلاع از مراتب از بيمه گذار قبول کرده يا خسارت بعد از وقوع حادثه به او پرداخته باشد، ديگر نمي تواند به مراتب مذکوره استناد کند . وصول اقساط حق بيمه بعد از اطلاع از تشديد خطر يا پرداخت خسارت پس از وقوع حادثه و نحو آن دليل بر رضايت بيمه گر به بقاء قرارداد مي باشد.

ماده ١٧- درصورت فوت بيمه گذار يا انتقال موضوع بيمه به ديگري اگر ورثه يا منتقل اليه، تعهداتي را که موجب قرارداد بعهده بيمه گذار بوده است، در مقابل بيمه گر اجرا کند، عقد بيمه به نفع ورثه يا منتقل اليه به اعتبار خود باقي مي ماند، معهذا هر يك از بيمه گر يا ورثه يا منتقل اليه حق فسخ آن را نيز خواهند داشت.
بيمه گر حق دارد، در ظرف سه ماه از تاريخي که منتقل اليه قطعي موضوع بيمه تقاضاي تبديل بيمه نامه را به نام خود مي نمايد، عقد بيمه را فسخ کند.
درصورت انتقال موضوع بيمه به ديگري ناقل مسئول کليه اقساط عقب افتاده وجه بيمه در مقابل بيمه گر خواهد بود، ليكن از تاريخي که انتقال را به بيمه گر به موجب نامه سفارشي يا اظهار نامه اطلاع مي دهد، نسبت به اقساطي که از تاريخ اطلاع به بعد بايد پرداخته شود، مسئول نخواهد بود.
اگر ورثه يا منتقل اليه متعدد باشند، هر يك از آنها نسبت به تمام وجه بيمه در مقابل بيمه گر مسئول خواهد بود.

ماده ١٨- هرگاه معلوم شود، خطري که براي آن بيمه به عمل آمده قبل از عقد قرارداد واقع شده بوده است، قرارداد بيمه باطل و بي اثر خواهد بود. در اين صورت اگر بيمه گر وجهي از بيمه گذار گرفته باشد، عشر از مبلغ مزبور را بعنوان مخارج کسر و بقيه را بايد به بيمه گذار مسترد دارد.

در صورت مشاوره و پرسیدن هرگونه سوال درباره بیمه ، قانون بیمه و انواع بیمه با مشاورین و وکلای ما تماس حاصل فرمایید.   02188734324  و  02188734493

انواع بیمه

1. بیمه از حیث زمینه و فضا: می توان به مواردی همچون بیمه دریایی، زمینی و هوایی اشاره نمود.
2. بیمه از حیث قدرت تطبیق: یکی دیگر از انواع بیمه که می توان به مواردی همچون بیمه اختیاری و بیمه اجباری اشاره نمود.
3. بیمه از حیث عمومیت و خصوصی بودن: می توان به مواردی همچون به بیمه عمومی و بیمه خصوصی اشاره نمود.
4. بیمه از حیث محل بیمه: می توان به مواردی همچون بیمه اشخاص، بیمه اشیا و اموال و بیمه مسئولیت اشاره نمود.
5. بیمه از حیث بیمه: یکی دیگر از انواع بیمه  می باشد که میتوان به جبران خسرات، بیمه عدم جبران خسارت و بیمه مزدوج اشاره نمود.
6. بیمه از حیث قصد انعقاد: می توان به مواردی همچون بیمه تجاری و غیرتجاری اشاره نمود.
7. بیمه از حیث استفاده کننده از قرارداد: یکی دیگر از انواع بیمه می باشد که می توان به مواردی همچون بیمه به نفع خود، بیمه به نفع دیگری و بیمه مشترک اشاره نمود.

بیمه دارای ارکان مختلفی است که مهم ترین آن بیمه گر، بیمه گذار، حق بیمه، محل عقد بیمه و مبلغ می باشد.
اصل غرامت، اصل حسن نیت، اصل ضمانت، اصل تقسیم همه جانبه خسارت، اصل جانشینی، اصل همکاری از جمله اصول بیمه می باشد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه آشنایی با قانون بیمه و انواع بیمه با مشاورین و وکلای ما تماس حاصل فرمایید. گروه حقوقی دادگستران نگین عدالت، با سال ها تجربه در کلیه خدمات حقوقی، کیفری، خانواده، ثبتی و غیره، زیر نظر وکلای پایه یک دادگستری، در خدمت شماست.