دعاوی حقوقی چیست؟

 دعاوی حقوقی مرتبط به حقوق افراد و جبران خسارت ناشی از نقض این حقوق است. این حقوق اغلب در قانون مدنی مشخص شده است و به دو دسته اموال و اشخاص تقسیم می شوند. در دسته اموال موضوعاتی از قبیل مالکیت و حقوق افراد بر اموالشان، قرارداد خرید و فروش، اجاره، رهن، مطالبه طلب و یا امور مربوط به مسائل وصیت، ارث و … مطرح می شود.
همچنین در دسته مربوط به اشخاص، مسائلی که مرتبط به امور شخصی افراد می شود، مانند تابعیت، ازدواج، طلاق، حضانت و … وجود دارد. لذا هر گاه در هر یک از این موضوعات، حق فردی بر اثر اعمال و رفتار فرد دیگری نقض شود و این نقض موجب خسارت یا ضرر مالی یا شخصی شود، می توان علیه او در دادگاه صالح برای دعاوی حقوقی، طرح دعوی کرد. 

دعاوی کیفری چیست؟

شاید تا به حال این سوال در ذهن بسیاری از همراهان عزیز خطور کرده باشد، که دعاوی کیفری کدامند؟ اما در اغلب موارد ممکن جواب درستی برای این سوال پیدا نشود. در پاسخ به این سوال می توان گفت به پرونده هایی که قانونگذار برای آنها جریمه ای اتخاذ کرده و کاری که مشتکی عنه انجام داده جرم محسوب شود، دعاوی کیفری گفته می شود. دعاوی کیفری معمولا در دادسرا مورد پیگیری قرار می گیرند، زیرا ممکن است برخی از پرونده های کیفری نیاز به بررسی های بسیار زیاد و دقیق داشته باشند. دعاوی کیفری را می توان جزء رایج ترین نمونه از دعاوی کیفری در دادگاه ها یا دادسرا دانست. زیرا معمولا در اغلب موارد افراد دست به کاری می زنند که از نظر قانون جرم محسوب شده و دارای مجازات های کم و یا زیاد می باشند. دعاوی کیفری معمولا با سرعت بیشتری مورد بررسی قرار می گیرند، اما با توجه به حجم زیاد پرونده های کیفری در مراجع قضایی، ممکن است، روند رسیدگی به این پرونده ها نیز طولانی شود.

مقاله پیشنهادی:  حکم جلب حقوقی و کیفری

تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری در چیست؟

دعوا به معنایی که در بند پیشین مورد اشاره قرار گرفت، انواع مختلفی دارد اما در یک تقسیم‌بندی کلی به دو نوع دعوای حقوقی و دعوای کیفری تقسیم می‌گردد. اشخاص حقیقی یا حقوقی که درصدد اقامه دعوا می‌باشند، باید پیش از هر اقدامی با بهره‌گیری از مشاوره‌های تخصصی، فرق دعاوی حقوقی و کیفری بودن موضوع دعوا را تشخیص داده و سپس بر اساس آن، اقدامات قانونی لازم را انجام دهند.

مهم‌ترین تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری بدین شرح است:

الف. تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری در نحوه طرح دعوی

یکی از تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری نحوه‌ طرح این دعاوی است. اقامه‌ دعوای حقوقی نیازمند تنظیم و تقدیم دادخواست و در برخی از موارد قانونی، نیازمند تنظیم و تقدیم درخواست می‌باشد. اما طرح دعوای کیفری مستلزم تنظیم شکوائیه است. بنابر این، نمی‌توان اموری را که فاقد جنبه‌ کیفری است، از طریق طرح شکایت مورد پیگیری قرار داد. هم‌چنین اقامه‌ این دعاوی بدون پرداخت هزینه‌ دادرسی امکان‌پذیر نیست؛ با این تفاوت که هزینه‌ دادرسی در تمامی دعاوی کیفری یکسان و برابر بوده، اما در دعاوی حقوقی این هزینه بر اساس بهای خواسته متغیّر می‌باشد. بنابر این، به میزانی که بهای خواسته افزایش یابد، هزینه‌ دادرسی نیز افزایش خواهد یافت. البته در صورتی که خواهان دعاوی حقوقی توانایی پرداخت این هزینه را نداشته باشد، می‌تواند در ابتدا با تقدیم دادخواست اعسار بدون پرداخت این هزینه در مراحل ابتدایی، دعوای حقوقی خود را طرح نماید. به طرفین دعوای حقوقی، «خواهان» و «خوانده» و به طرفین دعوای کیفری، «شاکی» و «مُشتکی‌عنه» گفته می‌شود.

جهت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر با مشاورین و وکلای ما تماس حاصل فرمایید.  02188734324  و  02188734493

ب. تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری در مرجع صالح به رسیدگی

یکی دیگر از وجوه تمایز بسیار مهم میان دعاوی حقوقی و کیفری، مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به هر یک از آن‌ها می‌باشد. مرجع صالح برای طرح شکایت دادسرا می‌باشد. البته این شکایات ممکن است، در نزد ضابطان دادگستری (هم‌چون افسران و درجه‌داران نیروی انتظامی) نیز صورت گیرد. ولی با این حال باید آن‌ها نیز پس از ثبت شکایت آن را به مقامات قضایی ارجاع دارند. پس از انجام تحقیقات مقدماتی در خصوص پرونده، حسب اینکه موضوع شکایت چه باشد، پرونده کیفری با صدور قرار جلب به دادرسی به دادگاه‌های کیفری ارجاع داده می‌شود تا پس از انجام بررسی‌های لازم حکم قانونی صادر شود. این در حالی است که در دعوای حقوقی مراجع قضایی حقوقی صلاحیت رسیدگی به دعوا را دارند و اساساً نهاد دادسرا در این مراجع وجود ندارد. از حیث صلاحیت محلی نیز در دعاوی حقوقی قاعده آن است که دادگاه محل اقامت خوانده صلاحیت رسیدگی دارد. اما در دعاوی کیفری شکوائیه باید در دادسرای محل وقوع جرم تنظیم گردد.

مقاله پیشنهادی: پیگیری اعاده دادرسی حقوقی و کیفری

پ. فرق دعاوی حقوقی و کیفری در اسباب طرح دعاوی

از دیگر تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری که وجود دارد، به سبب طرح هر یک از این دعاوی باز می‌گردد. بدین معنا که دعوای کیفری که با تنظیم شکایت‌‌نامه باید طرح شود، برای موقعیتی است که موضوع جنبه‌ کیفری دارد. به عبارت بهتر، در صورتی که شخصی ادعا داشته باشد، حقی از وی تضییع شده و تضییع این حق با رفتاری صورت گرفته باشد که قانون‌گذار آن را جرم ‌انگاری کرده است، شخص مدعی باید با طرح دعوای کیفری در راستای احقاق حق خود گام بردارد. مقصود از جرم نیز رفتاری است که قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی یا قوانین دیگر برای آن مجازات در نظر گرفته است. حال اگر تضییع حق با رفتاری صورت گرفته باشد که قانون‌گذار آن را جرم‌انگاری نکرده است، تنها راه موجود برای احقاق حق طرح دعوای حقوقی از طریق تنظیم دادخواست خواهد بود. در واقع امکان دارد که شخصی با رفتار خود حق دیگری را مورد تعرض قرار دهد. اما این رفتار عنوان مجرمانه نداشته باشد. در این حالت طرح دعوای حقوقی تنها راهی است که صاحب حق پیش روی خود دارد.

ت. تفاوت دعاوی حقوقی و کیفری

تفاوت بین دعاوی حقوقی و کیفری دیگری که وجود دارد، نتیجه و اثر مترتب بر هر یک از این دعاوی می‌باشد. همان‌طور که ذکر شد، طرح دعاوی کیفری زمانی محمل قانونی دارد که رفتار انجام شده که به تضییع حقوق دیگری انجامیده است، دارای عنوان مجرمانه باشد؛ یعنی قانون‌گذار آن را جرم‌انگاری نموده و برای آن مجازات در نظر گرفته باشد. مهم‌ترین اثر مترتب بر طرح دعوای کیفری آن است که در صورت صدور حکم محکومیت، شخص محکوم علاوه بر اینکه ملزم می‌گردد که آسیب وارده بر طرف مقابل را جبران نماید، به تحمل مجازات قانونی نیز محکوم می‌شود. این در حالی است که در دعاوی حقوقی، نمی‌توان از دادرس انتظار صدور حکم مجازات شخص محکوم را داشت. زیرا اساساً نه وی صلاحیت صدور چنین حکمی را دارد و نه آن‌که رفتار ارتکاب یافته جنبه‌ مجرمانه دارد که منجر به صدور حکم مجازات برای محکوم شود. در این دعاوی ضمانت ‌اجرای قانونی حسب مورد و با توجه به نوع دعوا متفاوت از دعوای کیفری است. با این حال ممکن است، پرونده کیفری در مسیری قرار گیرد که برخی از اصحاب دعوا سعی داشته باشند، بخاطر منافع خود، امر کیفری را به امر حقوقی بدل نمایند. در این موارد باید توجه داشت که تبدیل امر کیفری به امر حقوقی موجب می‌شود که بخش مهمی از ضمانت ‌اجرا در احقاق حق از بین برود و در عمل موجب تحمیل ضرر و زیان بر طرف مقابل گردد.

جهت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با وکلا و مشاورین ما تماس حاصل فرمایید و از مشاوره رایگان ما بهره مند شوید. گروه حقوقی دادگستران نگین عدالت با سال ها تجربه، زیر نظر وکلای پایه یک دادگستری و مشاورین متخصص، آماده ارائه کلیه خدمات حقوقی، کیفری، خانواده، ثبتی و … به شما عزیزان می باشد.